Z o z a l h u n n a a m n i e t v e r l o r e n g a a n
'Herdenkingsstenen Joods Alkmaar'
Laatste activiteiten van de Stichting
Eind 2023 wordt de Stichting Herdenkingsstenen Joods Alkmaar officieel ontbonden. Het werk is klaar. Wel waren er nog een tweetal activiteiten die te maken hebben met de Joodse Alkmaarders die voor en tijdens de 2e wereldoorlog in Alkmaar en omgeving woonden.
De activiteiten betroffen het Herdenkingsboek en de onthulling van het Namenmonument waar u hieronder meer over kunt lezen.
Herdenkingsboek
In 2022 is in samenwerking met het Regionaal Archief Alkmaar gestart met het samenstellen van het Herdenkingsboek over de 133 Joodse slachtoffers die herdacht zijn tijdens de steenleggingen en zoals die binnen de toenmalige grenzen van de gemeente Alkmaar woonden.
Tevens zijn in het Herdenkingsboek opgenomen de 40 Joodse bewoners die de holocaust niet overleefd hebben maar woonden c.q.
ondergedoken waren binnen de grenzen van het huidige Alkmaar. Het boek is aangevuld met Joodse bewoners die binnen die
grenzen woonden of ondergedoken waren en de oorlog overleefd hebben.
De verschijningsdatum was september 2023 en de introductie viel samen met de onthulling van het
Namenmonument waarover hieronder meer info wordt gegeven.
Het boek is te verkrijgen in de boekhandel, bestellen via het Regionaal Archief Alkmaar of via het emailadres van de stichting:
info@herdenkingsstenenjoodsalkmaar.nl
Namenmonument in Alkmaar
Op 10 september 2023 is op het plein voor het NS-treinstation Namenmonument onthuld.
Het ontwerp bestaat uit een massief werk van zwarte zuilen van graniet met daaromheen een bronzen band met
de namen van de slachtoffers. De granieten zuilen staan voor de Alkmaarse Joden die op 5 maart 1942 naar Amsterdam werden gedeporteerd en uiteindelijk in de vernietigingskampen de dood vonden.
Dat het monument op het plein voor het Alkmaarse station komt te staan, is dan ook van belangrijke historische betekenis. Iedere zuil heeft een andere hoogte, wat de verschillende leeftijden symboliseert waarop de Alkmaarse Joden om het leven kwamen. Het zwarte graniet verbindt het monument met de granieten herdenkingsstenen die voor de huizen te vinden zijn waar Joodse slachtoffers woonden.
Een uitgebreider verhaal is te vinden op:
Joods Namenmonument onthuld bij station Alkmaar - Streekradio Alkmaar
De onthulling is terug te zien via onderstaande link:
Bekijk de onthulling en het programma in TAQA De Vest terug via YouTube.
Lees de speech van burgemeester Anja Schouten.
BERICHT AAN DE BEWONERS VAN DE 62 PANDEN WAAR IN DE AFGELOPEN JAREN DE 133 HERDENKINGSSTENEN ZIJN GELEGD:
Het Bestuur van de Stichting Herdenkingsstenen Joods Alkmaar heeft in overleg met de Gemeente Alkmaar besloten dat de stenen in eigendom overgaan van de stichting naar de gemeente, inclusief de zorg voor de stenen. In een schrijven zijn alle bewoners van de betreffende panden hierover ingelicht.
Daarbij is aangegeven dat eventuele schade aan de stenen gemeld kan worden aan Stadswerk072 via de website: https://www.stadswerk072.nl/openbare-ruimte/
Namens de stichting willen wij álle Alkmaarders uitnodigen om jaarlijks een blijk van betrokkenheid neer te leggen op één of meerdere herdenkingsstenen. Dit kan op 4 mei, maar natuurlijk ook op de geboorte- of sterfdata van de slachtoffers.
De slachtoffers, waarvan de namen door de herdenkingsstenen weer terug in Alkmaar zijn gebracht, willen we eervol in herinnering houden, samen met u.
Op de site hebben we een lijst toegevoegd van alle adressen waar de herdenkingsstenen liggen. Ook kunt u op de site het verhaal van (één van de) Joodse Alkmaarse slachtoffers na- lezen.
We zijn als stichting dankbaar dat we hebben kunnen afronden waar we mee begonnen.
Dankzij de hulp van het gemeentebestuur van Alkmaar, het archief, Westerbork en niet te vergeten velen die ons financieel hebben ondersteund!
Onderzoek naar onteigening en rechtsherstel van Joodse inwoners in Noord-Holland
Op 10 februari 2023 werden in het Regionaal Archief te Alkmaar de resultaten gepresenteerd van twee rapporten over de rol van acht Noord-Hollandse gemeentes tijdens en na de Tweede Wereldoorlog bij de onteigening van de Joods onroerend goed en de afhandeling van deze kwestie na afloop van de oorlog. Het betreft de gemeentes Alkmaar, Bergen, Castricum, Dijk en Waard, Heiloo, Hollands Kroon, Schagen en Texel. Ook de gemeente Den Helder liet een onderzoek naar de kwestie uitvoeren.
Zie voor meer info de link:
Alle Herdenkingsstenen in te zien op de site van het Regionaal Archief:
Het Regionaal Archief Alkmaar heeft alle 62 adressen van de Steenleggingen 'op de kaart' gezet, bereikbaar via de volgende link:
https://www.alkmaaropdekaart.nl/tweede-wereldoorlog/herdenkingsstenen-joods-alkmaar/category
De 6e steenlegging van 17 juni 2019 heeft plaatsgevonden in de Spoorbuurt en directe omgeving.
Foto's van deze dag kunt u vinden onder de button: STEENLEGGINGEN - 6e Steenlegging - etc.
Rechts een foto in de Spoorstraat op 17 juni
Herdenking in de Langestraat nr. 37 op 14 mei 2018 (foto Mardy Maas)
Kort overzicht van de 5e steenlegging in 2018.
De start van de 5e steenlegging was in het oorspronkelijke oude Stadhuis van Alkmaar aan de Langestraat. Tijdens de bijeenkomst waren er toespraken van de voorzitter van de Stichting, de Wethouder van Cultuur Anjo v.d. Ven, overlevende van de kampen de heer Max Degen en Gabbai Rishon de heer Reisenstadt.
Direct naast het Stadhuis bevond zich de eerste locatie voor de steenlegging: Langestraat 101. Daarna volgden nog 4 andere adressen aan de Langestraat en adressen aan de Houttil, de Oudegracht, het Groot Nieuwland en de Laat.
Als afsluiting kon met napraten in Wijkcentrum De Eenhoorn aan het Verdronken Oord.
Onderstaand ter impressie een link naar de site van Alkmaar Centraal met een korte video over de steenlegging van 30 oktober 2017. Hierin worden de stenen nog Stolpersteine genoemd, maar intussen werken wij met de term Herdenkingsstenen:
Herdenking aan het Kennemerpark op 15 mei 2017 (foto Rob Warnars)
Hiernaast is een presentatie van ons werk te vinden die gemaakt is in april 2017 door de Provincie Noord Holland t.b.v. het project 'Compliment voor een Monument' waarvoor onze Stichting was genomineerd.
In dit filmpje wordt de heer George Diamant uit Alkmaar geïnterviewd. Hij is een overlevende van de Holocaust en vertelt over het belang van de Herdenkingsstenen.
STEUN ONS WERK - onder de button DIT PROJECT STEUNEN leggen we uit wat we nodig hebben om uiteindelijk alle stenen te kunnen leggen. Donaties kunnen desgewenst gedaan worden via de DONATIE-button.
Het project: Herdenkingsstenen Joods Alkmaar
Stenen gelegd in Alkmaar, september 2016 (foto Mardy Maas)
Intussen kun je ze in heel Europa aantreffen, de Herdenkingsstenen. (Vaak ook genoemd Stolpersteine, wat letterlijk 'struikelstenen' betekent.) Het zijn minimonumentjes ter herinnering aan de Holocaust: het vernietigen van het Europese Jodendom in de jaren vanaf januari 1933 tot het einde van de 2e Wereldoorlog in 1945. De steentjes liggen gewoon in de straat, in het straatwerk opgenomen.
De Herdenkingsstenen herinneren aan de Joodse Alkmaarders die daar in die straat woonden. De Alkmaarse Herdenkingsstenen zijn natuursteen plaatjes van 14cm x 14cm met inscripties van de namen van de slachtoffers. Al deze mensen zijn weggehaald uit hun huizen, afgevoerd naar concentratiekampen en daar vermoord. Van de Stolpersteine zijn er in de afgelopen jaren vele duizenden geplaatst, in totaal al bijna 50.000 in 7 landen in meer dan 1000 steden door heel Europa (gegevens 2015). In Nederland zijn de eerste Stolpersteine in 2007 gelegd en daarna zijn er tot heden (dec. 2014) in zo'n 107 dorpen en steden 456 van deze stenen gelegd. Initiatiefnemer Gunter Demnig is al vanaf 1994 bezig deze gedenkstenen te vervaardigen en te plaatsen. De eerste (on-) officiele Stolperstein werd in november 1996 in Berlijn-Kreuzberg gelegd.
Ook zijn er tal van particuliere initiatieven (zoals in Amsterdam en andere stenden) waar andere vormen, formaten en materialen (natuursteen, roestvrij staal) worden gebruikt maar allemaal met het zelfde doel.
De Herdenkingsstenen van onze Stichting zien er dus ook anders uit en zijn van een ander materiaal: gepolijste zwart granieten stenen van ca. 14 bij 14 cm.
Sinds de oprichting van onze stichting hebben we ons ten doel gesteld te beginnen met elk jaar tussen de 20 en 30 stenen te kunnen leggen. Dit hebben we uitgebreid tot 2 steenleggingen per jaar, dus ca. 50 stenen per jaar. Uitgangspunt is om in maximaal 5 jaar alle ca. 133 stenen te kunnen leggen. We hebben ons daarbij met name laten leiden door de huidige generatie overlevenden van de 2e wereldoorlog: we willen vooral hen in de gelegenheid stellen steenleggingen te kunnen meemaken voor hun omgekomen en vermoorde familieleden. Deze generatie is ons in hoog tempo aan het ontvallen.
Middels deze site willen de voortgang van ons project bijhouden maar vooral behalve de namen van de joodse medeburgers hier ook hun gezicht, hun familie en hun verhaal weer teruggeven.
Het geweldige initiatief van Gunter Demnig om aanvankelijk in Duitsland en momenteel in vele landen in Europa de z.g. Stolpersteine te leggen heeft echter zulke grote vormen aangenomen dat het onhaalbaar is geworden om ons doel te bereiken.
Momenteel reist Gunter Demnig door Europa om overal zelf de stenen in het straatwerk te leggen. Onze Stichting heeft het initiatief genomen om - los van de Stolpersteine - er voor te zorgen toch binnen de gestelde termijn de stenen voor de Alkmaarse Joden te kunnen leggen. Daardoor wordt het Europa-brede karakter wat Stolpersteine intussen heeft gekregen terug gebracht tot meer landelijke, Nederlandse proporties. Het is vanzelfsprekend dat onze Stichting het initiatief van Gunter Demnig volledig respecteert en waardeert. Door het aangaan van een ander en meer lokaal gerichte aanpak blijft echter ons doel gewaarborgd.
De stichting heet sinds juni 2016 Herdenkingsstenen Joods Alkmaar.
Scholieren van basisschool Kennemerpoort bij de steenlegging
in de Hofdijkstraat, september 2016. Foto door Mardy Maas
De eerste steenlegging in Alkmaar op 2 november 2015
Na de steenlegging voor het Rabbijnenhuisje in 2015, Hofstraat 13.
Foto door Hugo Koeman, 5 mei Comité Alkmaar
2 november 2015 was het zover: de eerste serie Herdenkingsstenen (toen nog: Stolpersteine) in Alkmaar is gelegd. Bij deze eerste steenlegging werden 26 stenen in het straatwerk geplaatst. De route en de lijst met personen die met een Stolperstein zijn herinnerd zijn te vinden onder de button 1ste STEENLEGGING. De route met foto's van de panden en achtergrondinformatie is ook te vinden op de site van het Regionaal Archief Alkmaar. Hierop is een aantal panden via Google-Streetview te bekijken.
Onder grote belangstelling werden op 2 november door Gunter Demnig per adres de stenen in het straatwerk geplaatst. Na afloop van de in totaal 9 steenleg-lokaties door het centrum van Alkmaar was er een bijeenkomst in de Vest in aanwezigheid van vele belangstellenden. Namens de Gemeente was Wethouder Marjo van de Ven als spreektser aanwezig, namens de Stichting Alkmaarse Synagoge was er een toespraak van mevrouw L. Citroen en namens het NIK noordwest sprak Rabbijn Spiero uit Haarlem het Jizkor uit. Over deze en de volgende steenleggingen kunt u elders op onze site lezen.
STICHTING HERDENKINGSSTENEN JOODS ALKMAAR
In Alkmaar heeft een Joodse gemeenschap geleefd, gewoond en gewerkt, waarvan in de oorlogsperiode de meesten zijn weggevoerd en velen nooit meer zijn teruggekomen. In december 2014 is de Stichting opgericht met als doel onze Joodse Alkmaarders te herinneren, hen een naam en een plek geven zodat we hen nooit zullen vergeten. In Alkmaar hebben ruim 213 Joodse inwoners geleefd waarvan er 133 de oorlog niet hebben overleefd. De komende jaren willen we ons inzetten om na de eerste steenlegging alle door nazi-geweld vermoorde Joodse Alkmaarders met hun naam een plek in Alkmaar te geven. Lees hier meer over hoe het proces tot het plaatsen van stenen tot stand komt.
Dit project kan gesteund worden door giften en donaties. Lees daarover meer onder de button DIT PROJECT STEUNEN.
Donaties kunnen desgewenst gedaan worden via de DONATIE-button.
Via onze website willen we u op de hoogte houden van de voortgang van het project. Daarnaast is het doel van de site informatie te verschaffen over de Herdenkingsstenen, over wat erin Alkmaar is gebeurd in de tweede Wereldoorlog en tegen welke achtergronden dit alles heeft kunnen gebeuren. De site zal regelmatig worden uitgebreid en aangepast aan de voortgang.
De Herdenkingsstenen zetten je letterlijk aan het denken. Wat is daar gebeurd? Waarom liggen daar van die steentjes in het straatwerk? Ineens krijgen mensen die vergeten waren toch weer een naam, een achtergrond, een verhaal. Op onze site krijgen deze mensen ook weer een gezicht. Het verhaal - dat vaak leuk en goed begon - blijkt te eindigen in een concentratiekamp of op een onbekende plek ergens in Europa, geen graf, en slechts enkele overlevenden. De vernietiging was bijna volledig. Herdenkingsstenen zetten de tijd even stil en de site geeft een blik in het leven van deze Alkmaarders die om hun joods-zijn werden vermoord. Stenen met namen in het straatwerk, daar horen verhalen bij en gezichten.
Zo mag wat gebeurd is niet vergeten worden.
Zo zal hun naam niet verloren gaan.
HERDENKINGSSTENEN INTERNATIONAAL
Stenen aan het Kennemerpark nr. 12 (foto Willem Ridderhof - mei 2017)
Onze site werd direct al vanaf het begin (jan. 2015) door mensen uit landen buiten Nederland bezocht. Dat heeft ons doen besluiten een engelstalige versie te maken. In de loop der jaren wordt er door steeds meer verschillende mensen op de site gekeken met tussen de 20 tot 40 hits per dag uit meer dan honderd verschillende, zeer uiteenlopende landen. Hieronder volgt een uitgebreide greep uit deze lijst van landen, geselecteerd gedurende de eerste maanden van 2017:
Albanië, Algerije, Angola, Australië, Azerbeidzjan, Bahrain, Bangladesh, België, Bosnië-Herzegowina, Brazilië, Brunei Darussalam, Bulgarije, Canada, Chili, China, Costa Rica, Curaçao, Denemarken, Dom. Republiek, Duitsland, Egypte, Engeland, Estland, Fiji Eilanden, Filippijnen, Finland, Frankrijk, Frans Guyana, Frans Polynesië, Georgië, Ghana, Griekenland, Honduras, Hongarije, Hong Kong, Ierland, India, Indonesië, Israël, Italië, Irak, Jamaica, Japan, Jordanië, Kroatië, Kuweit, Litouwen, Letland, Luxemburg, Maladiven, Maleisië, Malta, Marokko, Mexico, Moldavië, Nederland, Nieuw Zeeland, Noorwegen, Oman, Oostenrijk, Pakistan, Panama, Peru, Polen, Portugal, Roemenie, Russische Federatie, Saint Kitts & Nevis, Saint Vincent and the Grenadines, Santa Lucia, Saudie Arabië, Servië, Seychellen, Singapore, Slowakije, Spanje, Sri Lanka, Suriname, Taiwan, Thailand, Tsjechië, Trinidad and Tobago, Tunesië, Turkije, Oekraïne, Uruguay, Verenigde Arabische Emiraten, Verenigde Staten van Amerika, Vietnam, IJsland, Zweden, Zwitserland, Zuid Afrika, Zuid Korea....
De interesse voor het onderwerp Herdenkingsstenen blijkt enorm te zijn en uitermate divers qua achtergrond van de landen. Landen van totaal onverwachte hoek van waaruit met regelmaat op de site wordt gekeken.