TRANSPORTEN uit ALKMAAR

Jodentransporten vanuit Nederland via Alkmaar

In de Tweede Wereldoorlog hebben ruim 100 gedwongen Jodentransporten vanuit Nederland plaatsgevonden naar de concentratie- en vernietigingskampen Auschwitz, Sobibór, Bergen-Belsen, Theresienstadt en Mauthausen.

Het grootste deel van deze transporten verliep per trein vanaf 15 juli 1942 via doorgangs-kamp Westerbork, geregeld met duizenden joden tegelijk.
Maar een jaar eerder zijn er al meerdere transporten vanuit andere plaatsen in Nederland vertrokken naar het oosten, waaronder Alkmaar (27.02.41, van Kamp Schoorl) overige data zie de lijst hiernaast, Enschede (16.09.41) en Arnhem (09.10.41).
Later volgden ook enkele speciale transporten uit Apeldoorn (22.01.43), Amsterdam (12.04.43 en 26.05.43) en Vught (15.11.43 en 03.06.44) direct naar vernietigingskampen.

Lopend van huis naar de trein richting Amsterdam en daarna Westerbork

De transporten vanuit Alkmaar waren de eerste joodse transporten van Nederland en vervoerden gevangen die uit Kamp Schoorl kwamen. Dit waren (voornamelijk) joodse mannen die waren opgepakt tijdens razzia’s in Amsterdam (22 en 23 februari ’41, met tot gevolg de Februaristaking) en in Den Haag (11 juni ’41). Ze werden eerst naar kamp Schoorl vervoerd en daarna verder naar Oost-Europa: het betrof drie grote transporten, direct -of eerst via Buchenwald- naar Mauthausen. (1) Er zijn met deze drie transporten 1008 Joodse mensen gedeporteerd.
Medio 1942 begonnen pas de transporten vanuit Westerbork (16 juli 1942) en betrof het (alle) joodse Nederlanders. Aanvankelijk bestonden deze transporten vooral uit jongemannen die onder het mom van arbeidsinzet werden gedeporteerd, latere transporten bestonden ook uit vrouwen en kinderen. Tot slot werden ook bewoners van bejaarden-tehuizen, weeshuizen en andere zorginstellingen op transport gezet.

Treinbord t.b.v. transport van Westerbork naar Auschwitz

In totaal 107.000 personen van Joodse afkomst die in Nederland woonden, zijn weggevoerd. De meesten bleken in Auschwitz en Sobibór direct te worden vermoord in gaskamers. Anderen stierven aan gevolgen van zware dwangarbeid, ernstige mishandeling, onder-voeding en ziekte. Slechts 5.000 hebben de oorlog overleefd.

Een van de vele transporten uit Westerbork

Op 3 september 1944 is ook Anne Frank op transport naar Auschwitz gezet.
Het laatste transport vanuit Nederland via Westerbork vond plaats op 13 september 1944.
Hieronder een overzicht van de eerste drie Nederlandse transporten.(2)

Vertrekdata vanaf Station Alkmaar (nu Alkmaar Centraal Station):

Datum                  aantal   bestemming      reden

27 febr. 1941     389         Mauthausen     Personen  razzia  in Amsterdam 22-23  febr. en groep Den Haag, via Buchenwald.

22 mei 1941       342 (3)   Mauthausen     Personen razzia in Amsterdam 22-23 februari.

22 juni 1941       277         Mauthausen     Personen van de razzia in Amsterdam op 11 juni

Noten:

1. Zie het boek van Jan Boer: Het Kamp Schoorl , uitgeverij Conserve: ISBN 978 90 5429 240 1
2. Bron: Chronologie der Deportationen aus den Niederlanden, Bundesarchiv (Deutschland)
3. Zie de website over Kamp Schoorl: http://kamp-schoorl.nl/  

Teksten met toestemming overgenomen van de vitrine uit de Duitse Bunker vlakbij ziekenhuis NWZG in Alkmaar. De vitrine laat iets zien over de jodenvervolgingen in WO II en hoe de verwerking in Alkmaar plaatsvond met Herdenkingsstenen.
De Bunker is een standaard verbindingsbunker voor de Duitse Wehrmacht en sinds 5 mei 2018 in gebruik als mini-museum.